Tiroidin büyümesine, diğer bir deyişle boyutlarının ve ağırlığının küçük miktarlarda da olsa artmasına guatr denir. Bu büyüme tiroidin bir ya da birkaç bölgesinde, tiroit içine veya dışına doğru yumrulaşma tiroid bezinin anormal büyümesi şeklinde olabilir. İster diffüz ister noduler guatr olsun, hormon düzeyi normal olmalı (ötiroid), iltihabi veya tümöral bir nedene bağlı büyüme olmamalıdır.

Nedenleri Nelerdir?

Guatrın bilinen en sık nedeni iyot eksikliğidir. Alınan gıdalarda iyot azsa tiroide yetersiz iyot gelir. Dolayısıyla tiroit yeterli hormon yapamaz ve TSH yükselir. TSH ise T3,T4 düzeylerini normal sınırlara getirebilmek için bir yandan tiroidi büyütmeye bir yandan da tiroitte hormon üretimini arttırmaya çalışır. Psikiyatrik hastalarda kullanılan lityum ve amiyodaron adı verilen kalp ilacı da bazı sorunlara yol açabilir. Hormon üretim aşamalarından birinde ya da bir kaçında kalıtım yolu ile geçen bozukluk olması, hormon üretiminde azalmayla sonuçlanacağından tiroit büyüyebilir. Gebelik ve büyüme çağında hormon gereksinimi artar. Eğer bu bireylerde ailesel yatkınlık varsa ya da yukarıda değinilen nedenlerden biri ya da birkaçı da devreye girerse guatr ortaya çıkabilir.

Tedavisi Nasıl Yapılır?

Ötiroid guatrda tedavinin amacı, tiroid bezindeki büyümenin veya bu büyümeye bağlı ortaya çıkan basının yol açtığı belirtileri, tiroid bezinin boyutunu azaltarak ortadan kaldırmak ya da daha fazla büyümesini engellemektir.

Tedavide kullanılan yöntemler 4 başlık altında toplanabilir:

1. İlaç (Levotiroksin) ile baskılama tedavisi
2. Radyoaktif iyot ile yok etme
3. Cerrahi
4. Takip
İlaç tedavisinin en önemli sorunlarından biri de tedavi kesilince elde edilen küçülmenin korunamaması ve yan etkileri (atrial aritmiler, azalmış kemik mineral yoğunluğu) nedeniyle son yıllarda kullanımı giderek azalmıştır. Her ne kadar RAİ tedavisi çoğunlukla hipertiroidizm ve iyi diferansiye tiroid kanserlerinin tedavisinde kullanılsa da ötiroid nodüler hastalıkta da güvenli ve etkili bir şekilde kullanılabilir. Ülkemizde radyoaktif iyot tedavisi ötiroid guatrda sık kullanılan bir yöntem değildir. Bu yöntem daha çok Avrupa’da ve özellikle kuzey ülkelerinde kullanılmaktadır.

Takipleri sırasında guatrı büyümeye devam eden, tıkayıcı bulgulara neden olan veya sadece kozmetik nedenlerden dolayı cerrahi tedavi tercih sebebi olabilir. Eğer nodül varsa tiroid ince iğne aspirasyon sonucuna göre cerrahi kararı verilmelidir. Hastanın yapılan biyopsisi malignite veya malignite şüphesi var ise tedavi tartışmaya yer olmaksızın cerrahidir.

Şikayet oluşturmayan ve küçük ötiroid guatrı olan hastaların (ister benign diffüz, ister nodüler olsun) hiçbir özel tedaviye ihtiyaçları yoktur. Hastalar hormon tetkikleri ve USG ile belirli aralıklarla takip edilir.